Co trzeci mieszkaniec Polski nie uprawia sportu w żadnej formie, mimo bezspornych korzyści regularnego ruchu dla zdrowia i długowieczności. Takie statystyki, potwierdzone najnowszym badaniem MultiSport Index 2024, budzą poważny niepokój wśród lekarzy i ekspertów ds. profilaktyki. Dlaczego tak wiele osób ignoruje aktywność fizyczną, nawet wiedząc o jej znaczeniu dla ciała i psychiki? Odpowiedź na to pytanie decyduje nie tylko o indywidualnym samopoczuciu, ale i o przyszłości całego kraju.
Skala problemu: jak często i jak dużo Polacy się ruszają
Skala niskiej aktywności robi wrażenie: według danych MultiSport Index 2024, 33% Polaków w ogóle nie uprawia sportu. Wśród tych, którzy choć czasem wybierają się na jogging lub odwiedzają siłownię, 43% poświęca na aktywność fizyczną mniej niż 3 godziny tygodniowo. Jednocześnie 20% robi to tylko od czasu do czasu, na przykład wyłącznie latem lub w święta, nie wykształcając trwałego nawyku.
Eksperci z zakresu medycyny i wychowania fizycznego zalecają dorosłym przeznaczać na aktywność od 2,5 do 5 godzin tygodniowo. Ten warunek może zapewnić długoterminową profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Jednak według obiektywnych szacunków, taki standard spełnia mniej niż połowa dorosłych Polaków. Te liczby wskazują na poważną przepaść między zaleceniami specjalistów a rzeczywistym życiem ludzi.
Bariery motywacyjne i przyczyny niskiej aktywności
Jedną z głównych przeszkód staje się motywacja. Prawie dwie trzecie fizycznie aktywnych respondentów przyznaje, że trudno im utrzymać regularność treningów. Pojawiło się nawet szczególne pojęcie — „sportkrastynacja”. Ten termin opisuje tendencję do ciągłego odkładania sportowych planów na jutro, mimo świadomości korzyści dla siebie i otoczenia.
Wśród kluczowych barier najczęściej wymienia się brak czasu, chroniczne zmęczenie, a także wewnętrzne przekonania, że aktywność fizyczna nie przyniesie szybkich, zauważalnych efektów. Zdaniem doktora Adama Waszkowskiego, dyrektora Departamentu Analiz Benefit Systems, wiele osób zdaje sobie sprawę z wagi sportu, ale przeszkadzają im nastawienia psychologiczne i złożone tempo współczesnego życia. Nawet wśród już aktywnych obywateli motywacja często się waha, co prowadzi do nieregularnych ćwiczeń i szybkiego porzucania nowych nawyków.
Wiek i pokolenie – jak nawyki zmieniają się z upływem lat
Tymczasem stopień zaangażowania w sport znacząco zależy od wieku. Młodzież częściej niż inni wybiera regularny ruch: przedstawiciele pokolenia Z (urodzeni po 1995 roku) wykazują maksymalne zaangażowanie. Według szacunków analityków MultiSport Index, 91% zoomerów uprawia sport przynajmniej raz w miesiącu, a 76% — nie rzadziej niż raz w tygodniu. Na jednego młodego człowieka przypada średnio prawie trzy rodzaje aktywności sportowej.
Millenialsi — grupa wiekowa pracujących Polaków (przeważnie 25-44 lata) — wykazują umiarkowaną regularność. Około 72% przedstawicieli tego pokolenia uprawia sport co najmniej raz w miesiącu, a 64% — raz w tygodniu. Jednocześnie wśród baby boomersów (powyżej 55 lat) wskaźniki są wyraźnie niższe, co częściowo tłumaczy się historycznymi nawykami, mniejszą dostępnością infrastruktury sportowej i innymi życiowymi priorytetami.
Kontekst międzynarodowy: gdzie Polska na tle innych krajów
Jeśli porównać Polskę z innymi krajami, obraz wygląda nieco mniej dramatycznie, ale wciąż daje do myślenia. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), około 30% dorosłych na świecie nie osiąga zalecanego poziomu aktywności. W liczbach bezwzględnych to 1,8 miliarda ludzi.
WHO prognozuje, że do 2030 roku odsetek dorosłych prowadzących siedzący tryb życia wzrośnie do 35%. Polskie wskaźniki są zbliżone do światowych, jednak kultura aktywności fizycznej w kraju nadal napotyka poważne wyzwania. Wpływa na to fakt, że coraz więcej Polaków pracuje w biurach, a także prowadzi bardzo bierny tryb życia poza pracą. Najczęściej ich czas wolny polega na leżeniu na kanapie przed telewizorem lub z telefonem w ręku, albo siedzeniu przed komputerem. Wpływa na to popularność wielu gatunków gier wideo i wirtualnej rozrywki. Według crashgamblers.pl, popularność crash-gier rośnie już od kilku miesięcy. I ludzie uruchamiają je nie tylko na telefonach, ale i na swoich komputerach. Oczywiście, wszystko to nie sprzyja aktywności fizycznej, co jeszcze bardziej pogłębia problem.
Kontekst międzynarodowy pokazuje, że problem masowej bierności dotyczy nie tylko Polski, ale i większości rozwiniętych społeczeństw, gdzie tempo życia często nie pozostawia czasu na sport.
Dlaczego ruch jest tak ważny dla człowieka
Specjaliści twierdzą, że ruch to nie tylko korzystny nawyk, ale fundamentalna biologiczna potrzeba człowieka. Jak wyjaśnia dr nauk biologicznych Joanna Wojsiat, nasz mózg ewoluował przede wszystkim po to, by wspierać aktywność fizyczną. Wiele współczesnych teorii neuronaukowych potwierdza: regularny ruch poprawia funkcjonowanie mózgu i wzmacnia zdrowie psychiczne.
We współczesnej „medycynie stylu życia” aktywność fizyczna często stawiana jest nawet wyżej niż korekta diety. Analitycy podkreślają: ćwiczenia fizyczne zmniejszają ryzyko depresji i zaburzeń lękowych, wydłużają fazę aktywnej długowieczności i stanowią naturalny sposób profilaktyki chorób przewlekłych. Można powiedzieć, że potrzeba ruchu jest wpisana w naszą biologię niemal tak głęboko, jak potrzeba snu czy jedzenia.
Konsekwencje dla społeczeństwa i prognozy na przyszłość
Ukształtowana tendencja nie może nie odbijać się na zdrowiu narodu i perspektywach systemu opieki zdrowotnej. Rosnąca liczba osób prowadzących siedzący tryb życia prowadzi do wzrostu przypadków otyłości, cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych i obniżenia ogólnej długości życia. Gospodarka również napotyka wyzwania: rosną koszty opieki zdrowotnej, zwiększa się presja na państwowe i prywatne ubezpieczenia.
Według wyliczeń WHO, bez zmiany obecnych nawyków do 2030 roku sytuacja tylko się pogorszy. Eksperci podkreślają: aby zmienić ten trend, potrzebne są kompleksowe działania — od popularyzacji sportu wśród uczniów po tworzenie przyjaznej przestrzeni miejskiej do uprawiania aktywności fizycznej. Co może przerwać krąg sportkrastynacji i sprawić, by ruch stał się nie wyjątkiem, lecz normą codzienności?