W polskim porządku prawnym obowiązuje zasada, zgodnie z którą po upływie ustawowo zakreślonego czasu, ustaje karalność niemal wszystkich przestępstw. Skutek taki następuje z mocy samego prawa i to niezależnie od woli stron postępowania karnego czy organu go prowadzącego. Terminy zaś, w jakich następuje przedawnienie karalności, uzależnione są od granic ustawowego zagrożenia konkretnego przestępstwa.
Oszustwo z art. 286 § 1 k.k. zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W typie kwalifikowanym, tj. wówczas, gdy wartość niekorzystnie rozporządzonego mienia przez pokrzywdzonego przekracza 200.000,00 zł, zagrożone jest z kolei karą pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Tak ukształtowane ustawowe granice zagrożenia za przestępstwo oszustwa sprawiają, że w zakresie przedawnienia zastosowanie znajduje art. 101 § 1 pkt 2a k.k. Zgodnie z tym przepisem, gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat 15.
Dla przykładu, jeżeli przestępstwo oszustwa zostało popełnione w dniu 1 stycznia 2005 r., karalność ustała z dniem 1 stycznia 2020 r.
Jeżeli jednak przed nastąpieniem terminu przedawnienia zostanie wszczęte postępowanie przygotowawcze o konkretny czyn przestępny, zastosowanie znajdzie art. 102 k.k. Przepis ten wydłuża okres przedawnienia o dodatkowe 10 lat. Ważne, że skutek ten następuje już wówczas, gdy postępowanie przygotowawcze zostanie wszczęte w sprawie, nie zaś przeciwko konkretnej osobie. Bez znaczenia zatem pozostaje data przedstawienia sprawcy zarzutu.
Dla przykładu, Jan Nowak popełnił przestępstwo oszustwa w dniu 1 stycznia 2000 r. Sprawa ta znalazła zainteresowanie organów ścigania wiele lat później. Dopiero w dniu 16 maja 2009 r. doszło do wszczęcia postępowania w sprawie, zaś w dniu 12 sierpnia 2009 r. przedstawiono Janowi Nowakowi zarzut popełnienia przestępstwa oszustwa.
Z uwagi na wszczęcie postępowania w dniu 16 maja 2019 r., doszło do aktualizacji art. 102 k.k. Z tego powodu okres przedawnienia za ten czyn nie wyniesie 15 lat, a lat 25.
Omawiając problematykę przedawnienia przestępstw, zwrócić uwagę należy także na zmiany jakie wprowadziła ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Otóż w art. 15zzr1 postanowiono, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. W przypadku stanu zagrożenia epidemicznego okres ten liczy się od dnia 14 marca 2020 r. W przypadku stanu epidemii, od dnia 20 marca 2020 r.
Odwołując się do powyższego przykładu, obecnie niewiadomym pozostaje, kiedy dojdzie do przedawnienia czynu Jana Nowaka. W Polsce wciąż obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego, a tym samym bieg terminu przedawnienia został zawieszony w odniesieniu do wszystkich przestępstw i przestępstw skarbowych.
Artykuł powstał we współpracy z kancelarią Mateusz Szurman Kancelaria Adwokacka. Jeśli szukają Państwo pomocy prawnej w tej kategorii spraw to zapraszamy do bezpośredniego kontaktu telefonicznego bądź mailowego z kancelarią.
Mateusz Szurman Kancelaria Adwokacka
ul. Rynek Dębnicki 6/3
30-319 Kraków
Telefon: 604 503 070